تفکر نقادانه چیست- گفتگو با شبنم

موضوع : گفتگو با شبنم یکی از دوستان متممی

“فهم مقدم بر نقد است ،همدلانه بخوان تا بتوانی نقادانه نقد کنی ” حامد صفایی پور

سقراط قهرمان آگاهی از جهل و قهرمان پرسشگری بوده است و لقب آن خرمگس است .

تفکر نقادانه چیست :

شبنم جان مطالعه دراین حوزه امسال برایم جدی تر شده ،زیرا یکی از اهداف امسال من تقویت دانش در اصول و فنون مذاکره بین گروهها و تیم های  بازاریابی وفروش است ،با توجه به اینکه روزها با دهها تصمیم ریز و درشت مواجه هستم و هر کدام تعبات مالی فراوانی برای سازمان دارد، این حوزه برایم جذابیت زیادی داشته و البته باید اعتراف کنم یکی از حوزه های سختی است که ذهن در برابر یادگیری مفاهیم و به کار بردن آن مقاومت می کند ،زیرا ترک عادت موجب مرض است ،ساده تر بگویم تا دیروز ابزاری برای سنجش گفته ها و نظرات نداشتم ،اما الان که با ترازوی تفکر سنجشگریانه مجبور صحبت ها و ادعا ها و استدلال ها را وزن کنم ،کارم کند تر و سخت تر شده است ، ولی به هر حال یکی از حوزه های لازم برای کسانی است که به خرد گرایی و پختگی در مسیر حرکت خود نیاز مندند و از سطحی اندیشیدن باید دوری نمایند.

 در این نوشته امکان خطای مفهومی و نوشتاری وجود دارد ،زیرا تسلط بر این موضوع هنوز ندارمبرای مطالعه بیشتر لینک تفکر نقادانه در متمم و کتاب راهنمای تفکر نقادانه نوشته ام. نیل براون،استورات ام .کیلی و کتاب فرهنگ کوچک سنجشگریانه اندیشی نوشته نایجل واربزتن توصیه می گردد ،

تفکر نقادانه یا سنجشگرایانه برای چه کسانی مفید است ؟

اگر بخواهیم این حوزه را تخصصی نماییم زیرا برای یاد گرفتن آن هم باید انرژی و و هم باید وقت گذاشت و به انتظار نشست ،مسلما برای کسانی که در حوزه های مذاکره ،مدیریت ،جامعه شناسی ،روانشناسی،ادبیات  و تحلیلی کار می کنند جز واجبات است و برای  بقیه افراد هم می تواند جذابیت های خاص خودش را داشته باشد.

سازمان بهداشت جهانی تفکر نقادانه را جز مهارت های کلیدی معرفی نموده است .

کلمات مرتبط با تفکر نقادانه : 

شفاف اندیشیدن ،غربال گری اطلاعات ،عمیق تر فکر کردن ،شناخت خطای های ذهنی و اندیشدن ،شیوه صحیح فکر کردن و شیوه درست تجربه اندوزی ،معیار و محک قرار دادن ،نقد کردن ،قضاوت مستدل.

چرا به تفکر نقادانه نیازمند هستیم 🙁+)

با توجه به افزایش حوزه های ارتباطی در فضای دیجیتال و افزایش رسانه های شبکه های اجتماعی و ارسال سریع اطلاعات دراین رسانه ها و از طرفی افزایش رقابت در حوزه های تخصصی و عمومی برای جذب مخاطب ، و بمباران اطلاعاتی و تبلیغاتی ما نیازمند تشخیص  اطلاعات و اخبار و مدل های ذهنیدرست هستیم، تا دچار بیماری انحراف فکری ،توهم یادگیری و فهمیدن نشویم و با چند جمله رتوریک فریب کاسبان بازاری را نخوریم ،بخصوص در فرهنگ های که عموما جمع گرا هستند و از ادبیات نظم بسیار استفاده می کنند تادر جملات با استعاره و کنایه و ایهام و ابهام و سعی در لفافه قرار دادن منظور اصلی خود می نمایند و با بحث های شفاهی و پیش داروی ها و جزمیت ها و خرافه پرستی در لایه لایه فرهنگ و بستر جامعه هماغوش می نمایند ،این مسائل باعث تشکیل  یک الگو و تصویر ذهنی نادرستی از واقعیت های موجود در ذهن ما می شود اگر به غایت هوشیار نباشیم  در واقع هر چقدر فیلتر ذهنی مان را درست تر و آگاهانه تر انتخاب کنیم کمتر دچار روان پریشی حاصل از اندیشه های  دیگران می شویم ،چیزی که برای داشتن یک شخصیت قوی امروز سخت به آن نیازمند هستیم .

به زبان ساده تر : نوعی تفکر سنجش گرایانه است (نه منتقدانه از نوع  نقد سیاه ) بلکه بر پایه پرسش و آزمون است، من برای حرف و فرضی که می آورم باید بتوانم دلیل و استدلال محکمی بیاوریم ،نه با بازی با کلمات و فریب تکنیک های ادبیاتی و مغالطه سعی بر نشان دادن مستدل و مبرهن  اندیشه هایم باشم .

 برخی از موانع  فکری که باعث  دور شدن از تفکر نقادانه می شود .

ذهن اسفنجی : ذهنی که بدون تفکر فعالانه مسائل را منفعلانه می پذیرد و دارای خصوصیات ذیل است .

1-پیش داروی.

2- دُگماتیسم.

3-خرافه پرستی.

4-بها دادن به داوریها دیگراننسبت به اندیشه های خود.

5-تلقین پذیر.

6- القا پذیری :یک رای آنقدر تکرار شود که جای دلیل را بگیرد .

7- تقلید

10- تعبد : یعنی سخنی را صرفا چون فلان مقام گفته است بپذیرم.

11-شخصیت پرستی : قهرمان پرستی.

12- تعصب : چسبیدن به یک عقیده و دفاع احساسی از آن.

13- تجربه نیندوختن از گذشته : تکرار پذیری اشتباهات در حوزه شخصی و جامعه.

14-جدی نگرفتن زندگی : فراوان هستند انسان های که در زندگی خطای تاکتیکی نمی کنند ولی خطای استراتژی فراوان دارند، یعنی کل زندگی را می بازنند .

15- آرزو اندیشی

16- توهم (کسی که حاضر نیست در مورد داده های خود قضاوت کند )،توهم قدرت ،توهم زیبایی ،توهم کمال.

اجزاء تفکر نقادانه :

در علوم نظری ما سوال و جواب داریم (علمی که با آن به شناخت جهان می پردازیم -) در علوم عملی ما مسئله و پاسخ داریم (علومی که برای  کشف و یا تغییر جهان به آن می پردازیم مثل هنر و مهندسی ).

1-فرض / گزاره : جمله ای خبری که به تنهایی نمی تواند منفی و یا مثبت درست و یا غلط باشد .

1-افزایش پدیده طلاق امروز در جوامع شهری دیده می شود  .

2-امروز تغییر سبک زندگی در جوامع شهری رواج بیشتری در بین جوانان دارد .

2-ادعا : (Claim) : جمله ای که بعد از چند فرض می آید و در واقع یک رابطه را می خواهد کشف کند

تغییر سبک جوانان در بین جوامع شهری باعث افزایش پدیده طلاق شده است ؟

3-استدلال: (reasoning):  بسط و شرح  و نتیجه گیری از اثبات ادعا.

فرق بین مذاکره و مناظره : در مناظره ما به دنیال مطرح کردن ادعا و بعد استدلال کردن آن هستیم ولی در مذاکره ما به دنبال مصلحت و برداشتن گام عملی برای حل مساله هستیم . پس در مناظره ها بیشتر از تفکر نقادانه می توانیم کمک بگیریم.

برای کالبد شکافی گزاره ها باید پرسش های ذیل از هر گزاره انجام شود :

1-چه شد گوینده دارای این عقیده شد ؟

2-چرا گوینده این عقیده را بیان می کند ؟

3-آیا این عقیده درست است یا خیر؟

4- اگر من این گزاره را باور کنم چه نتایجی به دست می آورم ؟

برای کشف گزاره ها در جملات به حرف ربط باید توجه داشت مثلا :

1-اگر تورم بالا باشد  آنگاه  نرخ بیکاری هم بالا است ،یک معضل اقتصادی است .

2-تورم بالا مساوی است بیکاری بالا است ،یک معضل اقتصادی است.

3-بیکاری بالا اما تورم ثابت داشتن، یک معضل اقتصادی است.

4-بیکاری بالا ولی تورم پایین بودن ،یک معضل اقتصادی است .

توجه داشته باشید گزاره ها به تنهایی چیزی را اثبات نمی کنند . و فقط یک جمله ای خبری می باشد.

حال با مطرح کردن ادعا است که می توان به تصدیق و یا عدم تصدیق گزاره ها  فکر نمود و از طریق تصدیق ادعا می توان به نتیجه و استدلال رسید .

برای کشف صحت استدلال باید 3 مرحله در استدالال انجام شود :

1- کشف استدلال

2-بازسازی استدلال

3- ارزیابی استدلال

در اسکلت  ساختار استدلال ما (مقدمه + نتیجه ) را بررسی می کنیم که خود به انواع استدلال های قیاسی و غیر قیاسی ،استقرایی تقسیم بندی می شود :

1-استدلال قیاسی : (نتیجه و ضرورت از مقدمات بوجود می آید )مثل افزایش پدیده طلاق در جامعه ناشی از تغییر سبک زندگی جوانان است .

 2-استدالال غیر قیاسی (نتیجه با درجهای از احتمال از مقدمه بودجود می آید ) مثال : یکی از عوارض تورم بالا را می توان افزایش نرخ بیکاری دانست .

3-استدالال استقرایی : نوعی استدلال غیر قیاسی است که از اجزا بحث  به کل می رسد.

که در تفکر نقادانه خود استدلال ها به چندین دسته تقسیم می شوند که خارج از حوصله بحث است و در منابع معرفی شده می توان آن را مطالعه نمایی .

تا اینجای بحث به اهمیت تفکر نقادانه و چرایی تفکر نقادانه و اجزا تفکر نقادانه تا حدودی اشاره شد که لازمه فهم بیشتر در مطالب کار با این ابزار و مطالعه می باشد بخش اول برای تشخیص گزاره و ادعا و استدلال بود و بخش دوم بحث به مغالطه در استدلال و انواع آن می توان اشاره کرد که این نیز خود در بحث جداگانه به آن می توان پرداخت .که خود به مغالطه در هنگام استدلال و مغالطه در هنگام نقد استدلال تقسیم بندی می شود .

منابعی جهت آشنایی بیشتر : سایت تیز فکری ،سایت متمم 

لینک کوتاه شده مطلب : https://goo.gl/3lJYEc